Met een indrukwekkend pakket maatregelen maakt Amstelveen werk van het predikaat rookvrije gemeente. Wie subsidie ontvangt, moet aan de bak. ‘Ik wees erop dat een half miljoen op het spel staat.’
Rookvrije schoolpleinen, speeltuinen, sportverenigingen, evenementen én bushaltes: Amstelveen maakt geen geheim van de ambities om het roken tegen te gaan in de gemeente. “Onze inspanningen zijn er vooral op gericht ervoor te zorgen dat jongeren niet beginnen met roken,” zegt projectleider Hester van der Putten. “En de rokers willen we helpen met stoppen.”
Het aanvalsplan is indrukwekkend, te meer omdat het nog maar twee jaar geleden is dat het gemeentebestuur het onderwerp roken beetpakte. Dat gebeurde na een brief van de Amsterdamse huisarts Ilona Muller, die haar beklag deed over rokers voor de deur van de openbare bibliotheek en het rookgordijn dat zij daar optrokken voor de bezoekers. Kon daar niet wat aan worden gedaan?
“Daar hadden we eigenlijk geen goed antwoord op,” blikt wethouder Herbert Raat terug. “We zijn ermee aan de slag gegaan en de entree van de bibliotheek is nu een rookvrije zone. Het heeft ons ook aan het denken gezet. In het nieuwe collegeprogramma is opgenomen dat we met een heel pakket maatregelen willen toewerken naar een rookvrije gemeente.”
Niet verketterd
Dat gebeurt in Amstelveen in een hoog tempo en relatief geruisloos. Anders dan in Amsterdam, waar bijvoorbeeld het overeengekomen rookverbod in Artis voor een verhitte discussie zorgde, worden in de buurgemeente meters gemaakt. Het bestuurlijke draagvlak is groot: alle wethouders kijken binnen hun portefeuille welke maatregelen mogelijk en haalbaar zijn.
De strijd tegen de sigaret vindt in het liberale Amstelveen plaats met drang en niet met dwang. Raat: “We hebben er bewust voor gekozen geen bepaling in de APV op te nemen. Een 86-jarige man voor wie de sigaret zijn laatste lolletje is, gaan we echt niet pesten. Ook onze begraafplaats Zorgvlied is officieel rookvrij, maar een bezoeker die na een uitvaart behoefte heeft aan een sigaretje, moet dat kunnen blijven opsteken.”
Rokers worden niet verketterd in Amstelveen. Van der Putten: “We zien dat onder de hardnekkige rokers veel mensen zitten die kampen met problemen, zoals armoede. Onze schuldhulpverlening biedt nu ook een cursus aan om te stoppen met roken.”
Raat: “Sigaretten kosten veel geld. Dus als het lukt ervan af te komen, is dat meteen een flinke financiële meevaller.”
De antirookmaatregelen richten zich op de hele gemeente, zegt Van der Putten. “Van de organisaties die subsidie ontvangen, verwachten we dat ze een bijdrage leveren aan de rookvrije gemeente. Dat kan door banners te plaatsen op evenementen, of door de asbakken van tafel te halen in buurthuizen. We hebben vierhonderd speeltuinen. Daar komen nu tegels met het verzoek niet te roken.”
Rokend zaken doen
In een enkel geval aarzelt het gemeentebestuur ook niet om wat harder te duwen, zegt Raat. “Ons poppodium P60 bijvoorbeeld heeft nog steeds een rokersruimte. Het was erg lastig om de directie ervan te overtuigen dat dat niet meer kon. Ik heb er toen wel op gewezen dat de organisatie daarmee een half miljoen subsidie op het spel zet. Dat heeft geholpen: de rokersruimte wordt binnenkort afgebroken.”
Het rookbeleid is ook in eigen huis aangepakt. Van der Putten: “Wij hadden een flinke groep rokers voor de deur staan. Daar is een einde aan gemaakt. Wie nu nog wil roken, kan aan de zijkant van het gemeentehuis terecht, achter een muurtje. Er gaat een ontmoedigend effect van uit om daar te staan. De groep wordt ook kleiner. En in vacatures voor nieuw personeel staat dat wij rookvrij zijn.”
Ook rookvrij is het terras met uitzicht waar de leden van het college graag neerstrijken. “Daar werden rokend zaken gedaan,” zegt Raat. “Dat moet nu zonder sigaret.”
Andere tijden, weet de wethouder die eind jaren negentig in Den Haag werkte als politiek assistent van de VVD. “Ik herinner me een vergadering over nieuwe Europese richtlijnen voor de tabaksindustrie. Werkelijk iedereen aan tafel zat te paffen. Dat is twintig jaar later echt ondenkbaar.”
Nog even over Amsterdam: daar komt het stadsbestuur eind volgende week met een brief aan de raad met een nieuw pakket maatregelen om het roken te ontmoedigen. In de afgelopen jaren werd al werk gemaakt van het rookvrij maken van onder meer de kinderboerderijen en speeltuinen. Van de 81 scholen in het voortgezet onderwijs zijn er in de hoofdstad inmiddels 58 rookvrij.
‘Iedereen vindt het wel goed’
Met ingang van het nieuwe jaar moeten alle scholen in Nederland rookvrij zijn. Niet alleen het gebouw, maar ook het terrein om de school heen. Op het MBO College Amstelland, onderdeel van het ROC van Amsterdam, in Amstelveen zijn de nieuwe regels na de zomer al ingegaan. “Dat leek ons beter dan halverwege het schooljaar,” zegt Monique Wildbret, die op de school verantwoordelijk is voor het rookbeleid.
Aan de invoering van de maatregelen ging een campagne van enkele maanden vooraf. Er ging een mail naar alle studenten en in het gebouw kwamen posters te hangen. Wildbret: “We hebben gekozen voor de positieve insteek. Dus geen verbodsbordjes ophangen, maar wijzen op de voordelen voor de gezondheid en de toekomst van de aarde. Daar kan niemand tegen zijn.”
Van de 1700 studenten is ongeveer 10 procent roker. De maatregelen op school zullen er waarschijnlijk niet toe leiden dat zij stoppen, zegt Wildbret. “De rokers zitten in hun vrije tijd vaak in een vriendengroep waarin ook wordt gerookt. Het hoort er gewoon bij, vinden ze. Het argument dat ze als roker een lagere levensverwachting hebben, maakt op deze leeftijd nog weinig indruk. Dat zien ze dan wel weer.”
Tegelijkertijd hebben de antirookmaatregelen verrassend weinig verzet opgeleverd. Wildbret: “Het is soepel verlopen. Dat had ik niet verwacht, eerlijk gezegd. Eigenlijk vindt iedereen het wel goed.” Een gevolg van het nieuwe beleid is wel dat de rokende studenten en docenten in de pauze op de parkeerplaats buiten het hek te vinden zijn om even snel van een sigaret te genieten.
Dat waterbedeffect is onvermijdelijk, zegt Wildbret. “Je moet daar realistisch in zijn. We hebben er wel discussie over gehad. Wij hadden op die plek graag een paar peukenbakken neergezet, maar dat wilde de gemeente liever niet vanwege het uitnodigende karakter. Het gevolg is wel dat er peuken op de grond worden gegooid. Er moet dus wat vaker worden schoongemaakt.”
In de tussentijd worden plannen gemaakt om de studenten en docenten die willen stoppen met roken de helpende hand toe te steken. Met een speciale werkgroep wordt nagedacht over een beloning in de vorm van een activiteit. Wildbret: “We delen nu vast tegoedbonnen uit aan rokers om ze een steuntje in de rug te geven.”
Bron: Het Parool