Overheid zet alle zeilen bij voor campagne stoppen met roken

Rookvrije ziekenhuizen, dierentuinen, sportverenigingen en bus- en tramhaltes: de strijd tegen het gebruik van tabak gaat in 2019 een beslissende fase in. Huisartsen pleiten voor daadkracht, maar ook voor betere hulp aan verstokte rokers om van hun verslaving af te komen.

Voor de rokers dreigt 2019 een regelrecht rampjaar te worden. Van alle kanten komen de maatregelen op hen af die het gebruik van tabak moeten ontmoedigen. 

Ziekenhuizen, dierentuinen, sportverenigingen en zelfs bus- en tramhaltes: op steeds meer plekken worden voorbereidingen getroffen voor een verbod op roken.

Met dank aan het Nationaal Preventie Akkoord, dat vorige maand in Den Haag werd ondertekend. Dit breed gedragen akkoord heeft verstrekkende gevolgen voor gebruikers van alcohol en tabak. In 2020 wordt niet alleen het pakje sigaretten een euro duurder, maar moet bijvoorbeeld ook de kinderopvang rookvrij zijn.

Sportverenigingen en speeltuinen krijgen tot 2025 de tijd om de tabak in de ban te doen. 

Er wordt gewerkt aan wet- en regelgeving die het gemeenten gemakkelijker moet maken om rookvrije zones in te richten. Bijvoorbeeld in de buurt van scholen, zodat ook het roken buiten de poort kan worden aangepakt.

Rookverbod op ponten

“We gaan duidelijk een nieuwe fase in,” zegt David Koetsier, huisarts in Amsterdam-Noord en lid van het Amsterdams Rookalarm. Dit medische netwerk dringt sinds de oprichting in 2016 aan op maatregelen tegen het gebruik van tabak. Het Rookalarm gaf onder meer de aanzet voor het rookverbod op de ponten over het IJ.

Na jarenlang kissebissen over bijvoorbeeld het rookverbod in de horeca gaat het plotseling hard. In januari van dit jaar maakte het Medisch Centrum Leeuwarden als eerste ziekenhuis van het land de stap naar een volledig rookvrije omgeving. 

Komende zomer moet dat ook gebeuren in het Amsterdamse Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, waar de rookcabines buiten verdwijnen.

Ook populaire attracties als Artis en de Hortus Botanicus hebben aangegeven het komende jaar rookvrij te willen worden. Dat gebeurt mede op aandringen van de gemeente, die dit najaar ook al een brief deed uitgaan naar alle sportverenigingen in de stad met het verzoek mee te werken aan een rookvrij Amsterdam.

In 2020 moet de kinderopvang in het hele land rookvrij zijn. Het pakje sigaretten wordt datzelfde jaar een euro duurder. Ook de e-sigaret valt onder het rookverbod. 

27% Van de volwassen Amster­dammers rookt 27 procent. Dit percentage verandert ondanks alle maatregelen tot nog toe nauwelijks.

2025 In 2025 moeten ook alle sportverenigingen en speeltuinen rookvrij zijn.

Wethouder Simone Kukenheim komt in 2019 met nieuwe maatregelen. Die extra inspanning is nodig, zegt huisarts Koetsier, want het beleid zet tot nog toe weinig zoden aan de dijk. Het percentage rokers in Amsterdam schommelt al tien jaar rond de 27 procent, en daar komt nauwelijks verandering in. 

Stelling nemen

Koetsier noemt het cruciaal dat de overheid het voortouw neemt. “Er zijn genoeg initiatieven, maar het helpt enorm als de overheid stelling neemt.”

“In Canada en Nieuw-Zeeland zijn bij wet alle parken en stranden rookvrij verklaard. Het percentage volwassen rokers is daar inmiddels gedaald naar 11 procent.” De huisarts pleit voor ferm beleid, maar vraagt ook aandacht voor de groep verstokte rokers. 

“Er wordt terecht veel aandacht geschonken aan preventie, maar er gebeurt veel te weinig om de mannen en vrouwen te helpen die kampen met een hardnekkige rookverslaving. Dat aanbod kan echt veel beter.”

Koetsier wijst op succesvolle experimenten met groepsbehandeling, met name in de achterstandswijken, waar het percentage rokers het hoogst is. “Ex-rokers komen daar hun verhaal doen. Het is laagdrempelig, goedkoop en het moedigt rokers aan de stap te zetten.”

Stoppen vraagt gemiddeld vijf pogingen

Zelf heeft ze ook gerookt. Als een ketter, vertelt Fien Huige lachend. “Dat vertel ik ook meteen. Rokers vinden dat heel prettig om te horen. Ik weet uit ervaring wat ze doormaken. Ik vind dat iedereen moet stoppen, maar ik ben niet antiroker.” 

Elke maandag houdt Huige van 9 tot 11 een gratis inloopspreekuur in het gezondheidscentrum op het Waterland­plein in Amsterdam-Noord. 

Mensen die willen stoppen met roken kunnen terecht voor ­advies, en dat geldt ook voor mensen die vrezen weer te beginnen met ­roken.

De redenen om te stoppen lopen uiteen, maar op de eerste plek staan zorgen over de gezondheid en op nummer twee de gezondheid van de kleinkinderen. 

Huige: “Steeds vaker speelt schaamte een rol. In een om­geving van niet-rokers kunnen rokers zich een paria voelen.”

Uit onderzoek blijkt dat in achterstandswijken het meest wordt gerookt. Opmerkelijk, want roken is duur. “Tabak wordt gezien als een primaire levensbehoefte,” vertelt de stopcoach. “Hoe weinig geld mensen ook te besteden hebben, sigaretten moeten er komen.” 

Het goede nieuws: iedereen kan stoppen. “Voor sommige mensen is het heel moeilijk, zeker als er psychische klachten meespelen, maar met een goede begeleiding kan het. Het vraagt wel inzet: gemiddeld zijn vijf pogingen nodig.”

Confetti tussen de oren

De eerste vier weken zijn het zwaarst. In deze periode moet de cirkel van verslaving worden doorbroken. Huige: “De sigaret is soms tientallen jaren een maatje geweest, twintig keer per dag. Dat is elke dag twintig keer confetti tussen de oren.”

In moeilijke tijden maakt de kal­merende werking van nicotine de siga­ret tot een betrouwbare bond­genoot. 

“Er zijn mensen die nog nooit een hevige emotie hebben gehad zonder sigaret. Slecht nieuws, ruzie met de partner: hij was er altijd bij.”

Huige drukt de rokers op het hart dat een sigaret misschien maakt dat zij zich minder slecht voelen, maar dat stoppen ervoor kan zorgen dat zij zich beter gaan voelen. “Je kunt mensen echt zien opbloeien als het is gelukt. Het zelfvertrouwen krijgt een enorme boost.”

Er zijn hulpmiddelen om de laatste stap te zetten. Pleisters, kauwgom, een lolly of een tandenstoker. Huige: “Ik had laatst een sessie met een groep bouwvakkers in Den Haag. Een van hen gebruikte een staafje zoethout. Dat was een prima vervanger van het rookritueel.”

Huige wordt niet betaald voor het spreekuur. De gemeente kan geen vergoeding geven, zorgverzekeraars willen alleen in zee met landelijke aanbieders. “Ik doe het spreekuur graag, maar ik vind het wel vreemd. Veel rokers hier zitten in de schuld­sanering. Stoppen levert meer op dan alleen gezondheidswinst.”

Drie rookvrije organisaties

Toen de nieuwe beheerders van speeltuinvereniging De Gibraltar in West aantraden in 2017, troffen zij een speeltuin aan die bezaaid was met peuken. 

“Echt smerig, net een asbak,” zegt Jolanda Mulder. “We zijn meteen gaan nadenken over maatregelen. En we zijn in gesprek gegaan met rokende bezoekers en vrijwilligers om aandacht te vragen voor de gezondheid van de kinderen. Zij moeten hier kunnen spelen zonder in contact te komen met tabak.”

Dat beleid kreeg het afgelopen jaar een officieel tintje met het predicaat van rookvrije speeltuin. Er hangen borden en posters, en er zijn flyers voor de bezoekers die meer willen weten. 

“Zelfs onze bovenburen van de Marokkaanse mannenvereniging doen mee,” vertelt Mulder. “Dat was best een ding, want de oudere generatie bestaat voor een groot deel uit verstokte rokers. Ook zij roken hun sigaretten nu keurig buiten het hek.”

Bij voetbalclub AVV Swift in Zuid is het hele terrein tegenwoordig rookvrij. Op het terras bij de kantine na: daar mag op zaterdag na 13 uur een sigaretje worden gerookt, wanneer de jeugdwedstrijden voorbij zijn. “Een geste voor een kleine groep rokers,” vertelt voorzitter Ruud Karsdorp.

“We wilden die mensen niet pesten. Dit vonden wij een mooi compromis, vooruitlopend op een complex dat helemaal rookvrij is. Dat gaat er binnen enkele jaren zeker van komen.”

De eerste maatregelen werden anderhalf jaar geleden genomen op verzoek van ouders. Karsdorp: “Dat heeft ­geleid tot een goed ­gesprek op de leden­vergadering. De overgrote meerderheid was het ermee eens dat er iets moest gebeuren.” 

Nu mag er niet meer worden gerookt langs de lijn en ook niet in de kantine. “Een knelpunt is nog het toegangshek,” zegt de voorzitter. “Wij hebben er geen zeggenschap over, maar je wilt niet dat bezoekers door een rookgordijn naar binnen moeten komen.”

De Werf in Oost trof als een van de eerste kinderboerderijen in de stad maatregelen tegen het roken. Dat was al in 2011. “We wilden af van de peuken die overal lagen,” vertelt bestuurder Gitta Bessem over dat besluit. “Dat vonden we vervelend voor de dieren die rondscharrelen, maar ook voor kleine kinderen die spelend van alles in hun mond stoppen. Wat ook meespeelde: het brandgevaar met al dat hooi en stro op de boerderij.” 

De maatregelen werden probleemloos ingevoerd. “We hadden zelfs geen rookhok meer. We merkten ook wel dat steeds minder mensen rookten. Dat maakte het ook gemakkelijker om wat te doen. De tijd was er rijp voor.”

Bessem merkt in het overleg met andere kinderboerderijen in de stad dat steeds meer organisaties overstag gaan. “Heel goed. We willen kinderen laten spelen in een gezonde omgeving. Daar past tabak gewoon niet bij.”

Klik hier voor de publieksversie van het Nationaal Preventieakkoord.

Bron: minvws.nl